Ongelijke kansen voor kinderen opgelost door nieuwe definities armoede?

Alexandra Bartelds, directeur-bestuurder van Leergeld Nederland en haar voorganger Gaby van den Biggelaar blikken vooruit en terug. In veel gezinnen is de financiële problematiek hardnekkig, ook als er werk is. Kinderen worden hierdoor beperkt in hun ontwikkelingskansen. Een nieuwe berekeningsmethode lost dit niet op. Leergeld blijft helaas noodzakelijk, het werk is nog lang niet klaar!

Zeker 2 tot 3 kinderen per klas groeien in Nederland nog op in gezinnen met ernstige geldzorgen. Om financiële redenen kunnen deze kinderen niet meedoen aan activiteiten die voor hun leeftijdsgenootjes heel normaal zijn. Zij staan vaak letterlijk aan de zijlijn. Leergeld wil deze kinderen de kans geven om wél te kunnen deelnemen aan activiteiten op het gebied van onderwijs, sport, cultuur of welzijn. Daarvoor kunnen ouders terecht bij één van de 114 Leergeldstichtingen.

Werkenden met geldzorgen
Directeur-bestuurder Alexandra Bartelds nam in haar voorgaande functie als directeur bij Divosa deel aan de Commissie Sociaal Minimum, die hier in 2023 advies over uitbracht. “De hulpeloosheid die je kan voelen als je geldzorgen hebt, dat gun ik niemand. In Nederland moeten aantoonbaar te veel mensen met te weinig geld rond zien te komen.” Alexandra vindt dan ook dat er structureel landelijk overheidsbeleid nodig is, om ervoor te zorgen dat mensen kunnen rondkomen en mee kunnen doen in de maatschappij. “En dat begint met een fatsoenlijk sociaal minimum. Door zo’n sociaal minimum niet te organiseren, accepteer je dat mensen op of onder de armoedegrens leven.” Ook de groep mensen die wel werkt, maar toch geldzorgen heeft, is groeiende. Werken loont zeker niet voor iedereen.

“De kloof tussen arm en rijk is veel groter en scherper geworden”, vindt Alexandra. “En los van de armoedecijfers; niet alles valt in cijfers te vatten. Je hebt met mensen te maken. Dat vind ik ook zo mooi aan Leergeld en de manier waarop stichtingen invulling geven aan de Leergeld-methode. We zijn dichtbij gezinnen, onze vrijwilligers ontmoeten mensen en gaan in gesprek. We zien met eigen ogen wat er gebeurt en wat nodig is en helpen waar we kunnen, maar we bereiken nog niet iedereen.”

Verhaal achter de cijfers
Onlangs werden de nieuwe Nederlandse armoedecijfers - volgens een nieuwe berekeningsmethode - gedeeld. De conclusie: bijna 540.000 Nederlanders, waaronder ruim 115.000 kinderen, hebben te weinig geld om van te leven. Maar daarnaast zijn er ook nog 1,2 miljoen mensen met een inkomen tot 125% van de armoedegrens en weinig tot geen financiële buffer. Een situatie die maar nauwelijks beter is dan armoede. Wat de onderzoekers verder constateerden is dat de ernst van de armoede is toegenomen, vooral bij mensen die wel werken, maar niet voldoende verdienen om rond te kunnen komen. Er groeien 115.000 kinderen op onder de armoedegrens. Het aantal is flink hoger als je daar de gezinssituaties tot 125% van de armoedegrens bij optelt. “Wat dat doet met mensenlevens, soms generatie op generatie… dat vind ik onacceptabel”, aldus Alexandra. “In een land als Nederland zouden kinderen toch gezond, veilig en kansrijk op moeten kunnen groeien?”

“Kinderen hebben niet gekozen om geboren te worden in een gezin met geldzorgen. Daarom is het goed dat er stichtingen Leergeld zijn. Maar vaak is er in een gezin meer nodig. Geldzorgen

geven stress, doen iets met je gezondheid, soms zijn er psychische problemen, werkloosheid, soms hebben mensen moeite met lezen en schrijven of weten ze niet waar ze recht op hebben.

Het is in Nederland niet eenvoudig om afhankelijk te zijn van hulp. We hebben een systeem gebouwd waar je flink onderlegd voor moet zijn om te weten waar je welke aanvraag moet doen. En daarbij is het ook nog lastig om niet ergens een fout te maken. Als Leergeld willen we niet het volgende loket zijn, maar blijven we de samenwerking zoeken met alle partners in stad, dorp of regio. En blijven we ook, onverminderd, onze boodschap neerleggen op de tafels in Den Haag.

Terugblik
Afgelopen 15 oktober nam Alexandra Bartelds het stokje over van Gaby van den Biggelaar, die met pensioen gaat.Gaby blikt met trots terug op haar lange periode bij Leergeld. In 2002 begon zij als voorzitter in Eindhoven. In 2012 werd ze directeur van de landelijke Vereniging Leergeld. In die tijd maakte de organisatie een enorme groei door.. Van 20 stichtingen in 2004 naar 114 stichtingen op dit moment. Het afgelopen jaar werden maar liefst ruim 181.000 kinderen ondersteund. Jaarlijks is hiermee een bedrag van zo'n € 49 miljoen gemoeid!

Toen Gaby bij Leergeld binnenstapte was er nog geen armoedebeleid want ‘armoede bestond niet’. Pas later werd het meer erkend en gezien, en kwam er ook vanuit de overheid meer geld en aandacht voor armoedebestrijding. Leergeld was een belangrijke en erkende gesprekspartner in het maatschappelijke en politieke debat. “En ook dat is noodzakelijk”, zo betoogt Gaby: “De armoedeproblematiek in gezinnen is helaas steeds groter en complexer geworden”. Onze stichtingen verstrekken voorzieningen aan kinderen, maar zien tegelijkertijd wat de noden zijn in een gezin en wat er structureel verbeterd moet worden.” Zo heeft Leergeld zich sterk gemaakt voor een landelijk mbo-fonds voor minderjarige mbo’ers die daardoor voorzieningen aan kunnen schaffen die noodzakelijk zijn voor hun opleiding, zoals een kappersset, laptop of specifiek gereedschap. Ook belangrijk was de lobby voor de nieuwe Wet op de Ouderbijdrage waardoor kinderen, waarvan de ouders de kosten niet kunnen betalen, gewoon mee kunnen op schoolreisje.

Keerzijde
“Toen ik hier 12,5 jaar geleden binnenstapte had ik nooit gedacht dat Leergeld nu zó groot zouden zijn”, vertelt Gaby van den Biggelaar. “Dat lijkt heel mooi, maar er zit een keerzijde aan dit verhaal, want dat betekent dat we harder nodig zijn dan ooit.”

“Kijkend naar de situatie van gezinnen die we bezoeken zien we dat de financiële problemen hardnekkig zijn en steeds vaker voorkomen ook in gezinnen waar inkomen is uit werk.” Leergeld pleitte de afgelopen jaren in Den Haag voor het verhogen van het sociaal minimum en was blij met de initiatieven van de voormalige minister voor Armoedebeleid, Carola Schouten. “Helaas is het politieke klimaat veranderd en lezen we niks over kinderarmoede in het huidige regeerprogramma. Hopelijk blijven de onderwerpen armoede en het verhogen van het sociaal minimum op de landelijke agenda staan en blijft Leergeld daarbij betrokken. Ik heb er veel vertrouwen in dat mijn opvolger Alexandra Bartelds, met haar ervaring en achtergrond, hierin een belangrijke rol gaat spelen.”

Glimmende ogen
Alexandra is al gestart met haar ronde langs de 114 stichtingen van Leergeld Nederland. “Iedere keer als ik mensen van Leergeld spreek, dan zie ik glimmende ogen. Je voelt de passie en betrokkenheid. Het zijn allemaal mensen – grotendeels vrijwilligers – met het hart op de goede plaats, die iets willen betekenen in het leven van kinderen. Heel waardevol! Naast nieuwe donateurs kunnen we ook altijd meer vrijwilligers gebruiken.” Alexandra besluit: “We leven in een woelige en onvoorspelbare tijd, waarin er genoeg voor ons te doen is. Met natuurlijk nog steeds de ambitie om Leergeld uiteindelijk totaal overbodig te maken.”